NEOPLASTYCYZM
Pierwsze komplikacje związane, ze zmianą wizualnej estetyki malarstwa pojawiły się wraz, z kubizmem poprzedzając powstanie neoplastycyzmu. Kubistów zajmowało wyrażanie świata obiektywnego, w czterech wymiarach. Futuryści zbzikowali na punkcie szybkości i zamętu, jaki wniósł rozwój techniki. Dadaiści szli, w absurd i dezorientację i podnosząc rękę na samych siebie próbowali zniszczyć sztukę a Art Deco dla artystów był zbyt konserwatywny. Biorąc pod uwagę powyższe oraz kontekst zniszczeń i dramatów, po I wojnie światowej, świat sztuki potrzebował powrotu zarówno prostoty, jak i powagi. Jak się wydaje neoplastycyzm był być może nieunikniony, jako doskonała kulminacja tych idei. Neoplastycyzm został opracowany, w celu zbadania najważniejszych, wewnętrznych wymiarów ludzkiego doświadczenia. Nie zajmował go świat widzialny a próbował oddać czym jest przestrzeń, ruch, porządek i wzór. I relacje między nimi. Styl był abstrakcyjnym, czystym wyrazem fizycznego wszechświata, w zgodzie, z jego najprostszymi funkcjami i najbardziej podstawowym stanem. W swoim żarliwym dążeniu do prawdy, prostoty i czystości wyraził chyba najbardziej sugestywnie podstawowe elementy istnienia i zrobił to, w sposób uczciwy, pryncypialny, innowacyjny i harmonijny. Wraz, z pojawieniem się pierwszych obrazów abstrakcyjnych zmienił się sposób, w jaki postrzegamy sztukę. W 1910 r. Wassily Kandinsky maluje swój Untitled First Abstract Watercolor. Przez historyków sztuki uważany jest on za pierwszy obraz czysto abstrakcyjny. Pytanie, na które Kandinsky i wielu innych artystów, w tamtym czasie, usiłowało odpowiedzieć, brzmiało: czy malować świat tak, jak on wygląda ich ludzkimi oczami, czy też spróbować osiągnąć coś bardziej wgłębnego, bardziej uniwersalnego i czystszego stosując abstrakcję. Kandinsky przyjął abstrakcję, jako sposób wyrażenia, poprzez głębię swojego wewnętrznego świata, świata zewnętrznego i związku obu tych światów środkami artystycznymi dotąd nie tylko niestosowanymi ale również niewyobrażalnymi. On i jego koledzy, po fachu i po artystycznej wizji, zaoferowali odbiorcom zupełnie nowe sposoby widzenia świata, poprzez dzieło artystyczne. Na pewno udało się im poszerzyć horyzonty sztuki. Jego abstrakcyjne obrazy zawierały ogromną gamę kolorów, linii i abstrakcyjnych form komponowanych, w sposób niczym nie przypominający obiektywnie widzialnej rzeczywistości. Uważa się, że obraz Untitled First Abstract Watercolor dał początek trendowi, który pozwolił artystom na wolny wybór, co do tematu dzieła i zaprosił widzów, do zupełnie nowego spojrzenia, na nowy koncept, dotyczący tego, czym może być obraz. Kiedy Piet Mondrian, malarz niderlandzki, stworzył termin neoplastycyzm, był już entuzjastą malarstwa Kandinsky’ego, a także miał przeświadczenie, że w abstrakcji tkwi potencjał do przekazywania tego, co autentyczne i duchowe. W ogarniętej I wojną światową Europie, holenderscy malarze i pisarze, w tym Mondrian, znaleźli się, w izolacji od reszty Europy.

Untitled (First Abstract Watercolor) Wassily Kandinsky
W 1917 r założyli oni grupę De Stijl (Styl), gdzie zgrupowali się wokół malarza i pisarza oraz teoretyka sztuki Theo van Doesburga. Grupa, w szczycie popularności liczyła około 100 członków. Grupa wydawała pismo, o takiej samej nazwie. W piśmie tym ogłaszano artystyczne creda, manifesty artystyczne i indywidualne poglądy na sztukę. Jednym z głównych teoretyków nurtu był Piet Mondrian, autor traktatu Neoplastycyzm w malarstwie, skąd modernistyczny ruch malarski przyjął nazwę. Mondrian nie zgadzał się jednak z Kandinskim, co do zakresu środków wyrazu, których powinien używać malarz abstrakcjonista. Uważał, że nowa sztuka powinna być sztuką minimalnych środków, ograniczającą zbiór wizualnych znaków, aby wyrażać tylko to, co istotne. Najwcześniejsze próby wyrażenia neoplastycyzmu przez Mondriana w jego obrazach objawiały się zbiorami kolorowych kwadratów i prostokątów ułożonych na białym polu. Jak kolory, to tylko kolory podstawowe: czysty czerwony, czysty niebieski i czysty żółty. Jak niekolory, to tylko biały, czarny i szary. Jak figury geometryczne, to tylko kwadraty i prostokąty. Jak linie, to tylko proste i to ułożone tylko poziomo i pionowo. W kierunku tym, wywodzącym się, z teozofii założono, że kompozycja malarska winna poszukiwać równowagi dwóch przeciwieństw. Siły aktywnej – siły biernej, pionów – poziomów, trzech kolorów i trzech niekolorów. Linia pionowa oddawała charakter dynamiczny, odnosiła się do męskości, a linia pozioma oznaczała spokój – i odnosiła się do kobiecości. W efekcie zastosowanych środków kompozycja ma pozostawać, chociaż złożona i niesymetryczna, w bezruchu. Patrząc na neoplastyczny obraz odnosimy wrażenie przypadkowości. W rzeczywistości kompozycjami tymi rządzą powyżej wspomniane zasady. Na obrazie nie powinno się znaleźć nic, co może wywołać emocje gdyż one, zdaniem Mondriana, przysłaniają prawdę. Żadnych dekoracji i przedstawień figuratywnych, naturalistycznych. Malarstwu Mondriana towarzyszył niezwykle ambitny plan. Próbował, przy pomocy malarskich środków wyrazu, poprzez statyczną równowagę kompozycji malarskiej, zrozumieć duchowy rdzeń rzeczywistości. Dotknąć istoty bytu. Zamysł artystyczny Mondriana okazał się niezwykle płodny. Wcześnie zaadoptował go bauhaus a i do dzisiaj ciągle jest obecny w architekturze, wzornictwie, projektowaniu graficznym i filmie. Przyswoiła go moda i popkultura. Jeśli chodzi o polskie akcenty, to jego pracami, filozofią jego sztuki zainteresowani byli Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro. Ale to jednak moda i wcześniej, i teraz potrafi najmocniej zagospodarować Modrianowskie motywy, jednocześnie nie męczyć się zbytnio filozoficznym bagażem trosk artysty, i dać im nowe życie pośród zwykłych zjadaczy chleba. We Francji, w latach 60. XX wieku Yves Saint Laurent projektuje sukienki koktajlowe a w Polsce już, w 1966 dom mody Leda wprowadza do sprzedaży sukienki mini, z charakterystycznym wzorem kwadratów i prostokątów. Tenisówki vans, czy buty Nike, z charakterystycznym wzorem Mondriana, to już najnowsze czasy.
Neoplastycyzm w sztuce użytkowej

Moda Mondrianowska Yves St Laurent 1966

Moda Mondrianowska 1966

Dom zbudowany według założeń ruch De Stijl

Krzesło zaprojektowane według założeń ruchu De Stijl
Multimedia:
Miniatura: Photo by Galen Crout on Unsplash
Moda Mondrianowska Yves St Laurent Eric Koch 1966 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mondriaanmode_door_Yves_St_Laurent_(1966).jpg Licencja: CC0 https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.en
Collectie/Archief : Fotocollectie Anefo Nijs, Jac. de/Anefo 1966 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Najaarsmode_en_voor_de_winter_19661967,_Mondriaan-stijl,_Bestanddeelnr_918-9950.jpg Licencja: CC0 https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.en
„Red Blue chair” designed by Gerrit Rietveld Rainer Zenz 2006 https://en.wikipedia.org/wiki/File:Rietveld_chair_1bb.jpg Licencja: CC https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.en
House designed by Gerrit Rietveld. Steinbach assumed (based on copyright claims) 2006 Licencja: Domena publiczna
Untitled (First Abstract Watercolor) Wassily Kandinsky (1866–1944) 1913 https://en.wikipedia.org/wiki/File:Untitled_(First_Abstract_Watercolor)_by_Wassily_Kandinsky.jpg Licencja: Domena publiczna