OP-ART

Victor Vasarely (jego prawdziwe nazwisko brzmiało Gyozo Vasarhelyi) urodził się, w 1906 r., w Peczu na Węgrzech. W Budapeszcie Vasarely po raz pierwszy wstąpił na uniwersytet. Miał zamiar zostać lekarzem. Jednak po dwóch latach studiów nagle zmienił kierunek i postanowił poświęcić się studiowaniu sztuki. Wzajemne interakcje przedstawicieli nauki i sztuki nie były niczym niezwykłym. Zwłaszcza w tętniących życiem kawiarniach nad brzegiem Dunaju, które były, na swój sposób, centrami europejskiej sceny intelektualnej. Ale choć zmienił się jego przedmiot studiów, to jego podejście do nauki nie uległo zmianie. W 1927 roku, w wieku 21 lat, Vasarely zapisał się do prywatnej szkoły artystycznej, gdzie otrzymał formalne wykształcenie malarskie. Wyróżniał się jako student sztuki, bo doskonaląc swoje umiejętności estetyczne, nadal czytał książki czołowych ówczesnych naukowców. Jednym z jego ulubionych autorów w tym okresie jego życia był Niels Bohr, który w 1922 roku otrzymał Nagrodę Nobla za badania struktury atomu. W fizyce kwantowej model Bohra przedstawia strukturę atomu jako podobną do struktury Układu Słonecznego. Wizualnie przypomina okrąg otoczony mniejszymi okręgami, wzór, który Vasarely wielokrotnie badał w swojej sztuce. Na początku lat trzydziestych Vasarely studiował w szkole wzorowanej na zasadach niemieckiego Bauhausu, w budapeszteńskim Muhely (Warsztat). Tam też zetknął się ze sztuką użytkową, której nieobca jest abstrakcja i geometria. Tam poznaje znaczenie kompozycji i abstrakcji stosowanych w dziedzinie komunikacji, co wykorzysta w swojej późniejszej pracy, w reklamie. Z tamtego czasu często cytuje się jego zdanie: „Jeśli porównam reklamę do języka, linie, kształty i kolory tworzą alfabet.” W 1944r. porzuca pracę w reklamie i poświęca się wyłącznie malarstwu. Będąc na wakacjach na Belle Isle w 1947 zaczyna postrzegać naturę jako gigantyczną kompozycję wielu abstrakcyjnych form. Zamiast malować rzeczy realistycznie, skupia się na innym widzeniu rzeczywistości, chociaż przecież złożonej z naturalnych elementów, ale obiektem jego zainteresowań są ich składowe geometryczne: linie, kontury, bryły. Zdecydował, że zamiast wykorzystywać sztukę do reformowania projektowania, będzie szukać w prawdziwym świecie wskazówek, jak przekształcić sztukę, by to ona była zaprojektowana rzeczywistością i niejako ją, rzeczywistość tworzyła. Wszystko czemu się przyglądał, od struktur architektonicznych, przez wzory światłocieni padających na naturalne formy, aż po powierzchnie kryształów nacechowane było uważnością, która dowiodła go do tego, że uświadomił sobie, że istnieje przestrzeń estetyczna, w której zasady abstrakcji geometrycznej współistnieją z zasadami świata naturalnego i świata budowli. Rozbił świat wizualny na jego najważniejsze elementy składowe, takie jak koła i kwadraty, oraz na najprostszą możliwą paletę barw. To okres, w którym następuje niejako przygotowanie dla jego późniejszych dzieł , które się pojawią, w pełnym rozkwicie, w latach sześćdziesiątych XX wieku. Ale zanim to nastąpi, pod koniec lat pięćdziesiątych w swoich obrazach zatytułowanych „Hołd dla Malewicza” , [konstruktywista, autor słynnego obrazu „Czarny kwadrat na białym tle”; tym okresie (1915r.) dla Malewicza czarny kwadrat był podstawowym bytem malarskim] chyli przed nim czoło tak, jak szacunek mogą oddawać murarze wynalazcy, którzy wynalazł cegły. Kompozycje geometryczne nie są jeszcze ukończone. W 1955 Vasarely opublikował swój „Żółty Manifest”, w którym przedstawił pojęcie „kinetycznej plastyczności”. Nawiązuje w ten sposób na nowo do badań pionierów konstruktywizmu, ale także do nauczania Bauhausu. Brakuje jeszcze jednego aspektu – pojawienia się ruchu. W 1959 r. Victor Vasarely złożył dokumentację na patent: „Jednostka plastyczności”, który stanowił wstęp do jego Alfabetu plastyczności. „Jednostka plastyczności”, to podstawowe narzędzie, do tworzenia nieskończonych kompozycji wizualnych. Jednostka plastyczności Vasarely’ego składa się z jednego kształtu geometrycznego w jednym kolorze, który zawiera w sobie drugi, inny kształt geometryczny w innym kolorze – na przykład niebieski kwadrat otaczający czerwone koło lub odwrotnie. Sam Vasarely porównywał ją do znanej, z mechaniki kwantowej cząstki falowej. Współcześnie jednostkę plastyczności możemy przyrównać do piksela. Vasarely łączył jednostki plastyczności w różne kombinacje geometryczne, a następnie używał linii i koloru, aby wprowadzić fale do kompozycji. Tak, jak zaobserwował, gdy fale na powierzchni wody lub w żarze słońca tworzą iluzję. To myślenie zastosował w swoich kompozycjach, wprowadzając do swoich geometrycznych kompozycji wzory fal i pozornie wypaczając powierzchnie dzieł. Na jednych obrazach powierzchnie wydają się wznosić a na innych obrazach powierzchnia wydaje się zapadać. Co najbardziej zdumiewające, gdy tylko oko dostrzeże to, co widzi w tych wzorach fal, obraz wydaje się przesuwać, dając zarówno iluzję trójwymiarowej przestrzeni, jak i wrażenie ruchu. Ruch nie wypływa z kompozycji ani z żadnego tematu, ale z ujęcia poprzez spojrzenie, które jest tu jedynym twórcą. I tutaj możemy wrócić do wspomnianego na początku Bohra. Otóż, z jego tzw. kopenhaskiej interpretacji mechaniki kwantowej wynika, że natura u swych podstaw jest nieokreślona a dopiero jej dostrzeżenie przez obserwatora konstytuuje rzeczywistość. Obserwator jest jednocześnie kreatorem. Tak samo, jak u Vasarelego.